WIBOR w umowie kredytu

Czym jest WIBOR?

WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) to wskaźnik referencyjny stopy procentowej, odzwierciedlający poziom oprocentowania, po którym banki są gotowe składać depozyty w innych bankach. Jest to wskaźnik stosowany głównie w Polsce, oparty na ofertach depozytów zgłaszanych przez wybrane banki na rynku międzybankowym w Warszawie.

Co to jest WIBOR w umowie kredytowej i czy każdy kredyt ma WIBOR?

W przypadku umowy kredytowej WIBOR jest używany jako podstawowa stopa odniesienia, na podstawie której ustalana jest wysokość odsetek od kredytu. Wskaźnik WIBOR jest publikowany w dni robocze, a stawki referencyjne są wyznaczane na różne terminy depozytów (np. 1 miesiąc, 3 miesiące, 6 miesięcy). Umowa kredytowa z reguły odwołuje się do jednego rodzaju stawki, np. do WIBOR 3M. Co jednak istotne, nie wszystkie kredyty zawierają odniesienia do stawek WIBOR. Zależy to od rodzaju kredytu i umowy zawartej między kredytobiorcą a bankiem.

Jak zmiana WIBOR wpływa na ratę kredytu?

Zmiana WIBOR może wpływać na ratę kredytu. Jeśli WIBOR wzrasta, to stopa oprocentowania kredytu również wzrośnie. Doprowadzi to więc do wzrostu wysokości raty kredytu. Zmiana WIBOR może wpływać na wysokość odsetek, które kredytobiorca musi płacić.

Czy muszę płacić WIBOR?

WIBOR sam w sobie nie jest przedmiotem płatności. Kredytobiorca płaci odsetki na podstawie umowy kredytu, w której stopa procentowa jest ustalana na podstawie wskaźnika WIBOR. Oznacza to, że płaci się odsetki, które są obliczane na bazie WIBOR-u. Zmiana wskaźnika WIBOR może wpływać na ratę kredytu.

Czy można usunąć WIBOR z umowy kredytu? Czy można pozwać bank za WIBOR?

Ostatnimi czasy media obiegła informacja o możliwości pozwania banku za WIBOR. Ma to być kontynuacja walki z bankami, która rozpoczęła się od podważenia tzw. kredytów frankowych. W ramach tego mechanizmu kredytobiorca (konsument) zarzuca kredytodawcy (bankowi), brak odpowiedniej informacji o tym, czym jest WIBOR, jak jest ustalany i jak wpływa on na kredyt. Na gruncie ustawy o kredycie konsumenckim, kredytodawca lub pośrednik kredytowy zobowiązany jest przekazać konsumentowi informację o stopie oprocentowania kredytu na etapie przedkontraktowym oraz na etapie zawierania umowy. W sytuacji, w której stopa ma charakter zmienny, informacja musi obejmować również warunki jej zmiany. Kredytobiorcy zarzucają bankom, że nie dopełniły one tych obowiązków, co skutkować może zastosowaniem przez konsumenta sankcji kredytu darmowego.

Jak banki bronią się przed usunięciem WIBOR-u z umowy kredytowej?

Obrona WIBOR-u przez banki oparta jest na próbie wykazania, że wskaźnik ten spełnia wszystkie wymagane przepisami prawa normy. W szczególności, że zarówno krajowe jak i międzynarodowe instytucje badały jego zgodność z tzw. rozporządzeniem BMR. Jednak ten aspekt nie jest przedmiotem dyskusji. Opinia publiczna, przy wsparciu części środowiska prawniczego, wskazuje, że banki nie przekazują klientom informacji o swoim udziale w ustalaniu tego wskaźnika. Jest on bowiem wyznaczany na podstawie danych przekazywanych przez banki. Pomimo tego banki stoją nadal na stanowisku, że nie mają wpływu na WIBOR i jest on jak najbardziej obiektywny.

Wskazuje się również, że banki nie informują należycie konsumentów na temat tego, jaki wpływ na całkowity koszt kredytu ma zmiana wskaźnika WIBOR. Pomimo ustawowego obowiązku przedstawienia tych informacji zarówno przed, jak i przy zawarciu umowy, banki bronią się, że wszystkie informacje na temat tego wskaźnika dostępne są na stronie administratora – GPW Benchmark. O ile prawdą jest, że takie informacje są dostępne na tej stronie, to zdarza się, że banki nie zawiadamiają o tym klientów we właściwym czasie. Co więcej, informacje te trudno uznać za dostatecznie zrozumiałe dla przeciętnego konsumenta.

Likwidacja WIBOR-u – zmiana na WIRON

O skali problemu najlepiej świadczy przygotowywana od 2022 roku zmiana i zastąpienie wskaźnika WIBOR wskaźnikiem WIRON (Warsaw Interest Rate Overnight). Nowy wskaźnik oparty jest nie na informacjach o hipotetycznych depozytach, ale na faktycznie dokonywanych przez banki transakcjach. Jak informowali w 2022 roku przedstawiciele Komisji Nadzoru Finansowego, zmiana ta zrodziła się z negatywnego wpływu WIBOR-u na przejrzystość i uczciwość rynku (zob. https://businessinsider.com.pl/finanse/knf-o-likwidacji-wibor-u-bardziej-przejrzysty-i-uczciwy-rynek/f3j5zm7, dostęp 31.05.2023 r.). Jest to o tyle ciekawa informacja, że obecnie banki w obronie WIBOR-u posługują się pozytywnym stanowiskiem KNF na temat tego wskaźnika, uzasadniając tym jego obiektywność i przejrzystość.