You have 0 items in your cart
Skrócenie rękojmi za wady samochodu używanego
Gdy samochód okaże się wadliwy, kupujący może skorzystać z rękojmi. Rękojmia za wady fizyczne obejmuje także samochód używany i trwa przez 2 lata od daty jego wydania kupującemu – czyli w praktyce, od dnia przekazania kluczyków przez poprzedniego właściciela. Nie zawsze będzie to więc data zawarcia umowy, bo można sobie wyobrazić sytuację, że umowa zostanie zawarta na kilka dni przed przejęciem pojazdu w posiadanie przez kupującego. Dlatego warto w takim przypadku przygotować zwięzły dokument określający datę przekazania samochodu. Gdy upływa rękojmia, 1 czy 2 dni mogą czynić zasadniczą różnicę.
Rękojmia na samochód używany może zostać skrócona – to jeden ze sposobów jej ograniczenia, dopuszczalnego na podstawie art. 558 § 1 Kodeksu cywilnego. W przypadku nabywcy profesjonalnego, ograniczenie może nastąpić w dowolny sposób, nawet do 1 miesiąca, czy 1 tygodnia. Natomiast gdy kupującym jest konsument, takie skrócenie może nastąpić do nie mniej niż do 1 roku od daty wydania samochodu. Wymaga to wyraźnego i zgodnego ustalenia obydwu stron transakcji. W takim wypadku umowa sprzedaży samochodu używanego powinna zawierać jednoznacznie brzmiący punkt, np. „Rękojmia za wady fizyczne przedmiotu sprzedaży zostaje skrócona do 1 roku”.
Jeżeli umowa sprzedaży samochodu nie zostaje zawarta w formie pisemnej z podpisami obydwu stron, a jedynym dowodem jej zawarcia jest faktura VAT od sprzedawcy, to dla skuteczności takiego skrócenia rękojmi konieczne jest złożenie podpisu na fakturze przez sprzedającego i kupującego. W ten sposób wola obydwu stron co do ograniczenia rękojmi w czasie będzie należycie wyrażona i udokumentowana. Jak dowodzi praktyka, takie zastrzeżenie często pojawia się na fakturze, lecz gdy faktura ta nie zawiera podpisu kupującego, to nie mamy do czynienia z umową o skrócenie rękojmi, a z jednostronnym oświadczeniem woli sprzedającego – takowe zaś nie wystarczy dla skutecznego skrócenia rękojmi.
Kto jest konsumentem?
Z punktu widzenia przepisów o rękojmi bardzo istotne znaczenie ma zatem to, czy jako kupujący mamy status konsumenta, czy profesjonalisty. Konsumentem może być tylko osoba fizyczna, tzn. nie będzie konsumentem spółka jawna, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna ani prosta spółka akcyjna. Spółka cywilna nie ma osobowości prawnej, więc co najwyżej jej wspólnicy – jako osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, będące stronami umowy spółki cywilnej – mogą być uznani za konsumentów.
Z uwagi na zmiany w przepisach obowiązujące od 1 stycznia 2021 r., w praktyce mamy obecnie do czynienia z konsumentami sensu stricto i z „przedsiębiorcami na prawach konsumenta”. Mianowicie, kupujący jest konsumentem przede wszystkim wtedy, gdy nabywa rzecz w celu niezwiązanym bezpośrednio z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową (tzw. „zakup prywatny”). Natomiast „przedsiębiorca na prawach konsumenta” to osoba fizyczna, w tym strona umowy spółki cywilnej, nawet gdy zawiera umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą (tzw. „zakup firmowy”), gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (art. 5564 Kodeksu cywilnego). Jeżeli więc indywidualny przedsiębiorca nie jest specjalistą w branży motoryzacyjnej (co w pierwszym rzędzie można zweryfikować w oparciu o kod PKD jego działalności), a samochód nabywa on np. w celu wożenia towarów lub na dojazdy do swoich klientów (nie w celu odsprzedaży swoim klientom), to jest on traktowany jako konsument. Wobec takiego przedsiębiorcy nieważne będzie skrócenie rękojmi na okres krótszy od 1 roku.
Dla przykładu, dealer samochodowy, prowadzący działalność gospodarczą jako osoba fizyczna wpisana do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, nie jest konsumentem w relacjach z importerem. Importer może więc ograniczyć a nawet wyłączyć rękojmię na samochody tak nowe, jak i używane. Jednak ten sam dealer, kupując ekspres do kawy do swego salonu, nie jest już traktowany jak profesjonalista, lecz jak „przedsiębiorca na prawach konsumenta”.
Wyłączenie rękojmi za wady samochodu używanego
Wobec profesjonalisty rękojmia może zostać nie tylko ograniczona, ale nawet wyłączona, tzn. mocą umowy sprzedaży kupujący samochód może zostać pozbawiony w ogóle uprawnień z rękojmi za wady fizyczne. Takie całkowite wyłączenie rękojmi nie jest jednak dopuszczalne wobec konsumentów (art. 558 § 1 Kodeksu cywilnego). Powstaje zatem pytanie, czy rękojmię można wyłączyć całkowicie wobec „przedsiębiorcy na prawach konsumenta”?
Co ciekawe, na potrzeby owej dopuszczalności wyłączenia rękojmi, ustawodawca nie rozszerzył legalnej definicji konsumenta o osoby fizyczne prowadzące indywidualną działalność gospodarczą. Zrównując bowiem przedsiębiorców z konsumentami na potrzeby przepisów o rękojmi, zastosowano jeden bardzo istotny wyjątek. Mianowicie, do przedsiębiorców jako stron umowy sprzedaży stosuje się przepisy zawarte w Księdze Trzeciej, Tytule XI „Sprzedaż”, Dziale II „Rękojmia za wady” Kodeksu cywilnego, lecz z wyłączeniem art. 558 § 1 zdanie drugie. Literalna wykładania tego zabiegu legislacyjnego oznaczałaby to, że wobec przedsiębiorców nie działa bezpiecznik wynikający z przepisu art. 558 § 1 Kc, a który brzmi: „Jeżeli kupującym jest konsument, ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych.” Innymi słowy, interpretacja ta prowadziłaby do wniosku, że wobec każdego indywidualnego przedsiębiorcy można wyłączyć całkowicie rękojmię na samochód, bez względu na to, czy jest on specjalistą w branży motoryzacyjnej, czy nie.
Jednakże w mojej ocenie nie taki był cel wymienionego przepisu zakładany przez ustawodawcę. Wnioskując bowiem wedle reguły interpretacyjnej a fortiori, należy uznać, że z art. 5564 k.c. w związku z art. 558 § 1 zdanie drugie k.c. i art. 568 § 1 k.c. wynika, iż wobec przedsiębiorcy na prawach konsumenta można – gdy przedmiotem sprzedaży jest używana rzecz ruchoma – odpowiedzialność sprzedawcy ograniczyć, nie mniej niż do 1 roku (czyli nie można jej bardziej skrócić), a więc tym bardziej nie można tej odpowiedzialności zupełnie wyłączyć. Sprzedający ma swobodę w relacjach z „przedsiębiorcami na prawach konsumenta” jedynie, gdy zamierza ograniczyć rękojmię poprzez wspomniane wyżej skrócenie jej okresu. W tym wypadku, indywidualny przedsiębiorca nie będący specjalistą, jest traktowany jak konsument, a zatem rękojmia na samochód używany zakupiony przez takiego przedsiębiorcę nie może być krótsza niż 1 rok.
Kiedy można wyłączyć rękojmię nawet wobec nieprofesjonalisty?
Nie wszyscy sprzedający samochód używany muszą zważać na opisane wyżej mechanizmy ochronne przewidziane dla konsumentów. Otóż w przypadku sprzedaży przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej, w ogóle nie mają zastosowania ograniczenia dotyczące sprzedaży na rzecz konsumentów. Wynika to z ustawowej definicji konsumenta zawartej w art. 221 Kodeksu cywilnego. Brzmi ona: „Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.” Jak nietrudno dostrzec, o tym, czy kupujący jest konsumentem, decyduje to, czy sprzedawca jest profesjonalistą. Oznacza to, że osoba fizyczna dokonująca tzw. zakupu prywatnego od innej osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej w branży motoryzacyjnej, nie jest w istocie konsumentem w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego.
Status sprzedawcy ma zatem przełożenie na treść umowy sprzedaży samochodu używanego. Prywatny sprzedawca samochodu, niebędący przedsiębiorcą trudniącym się zawodowo sprzedażą samochodów, może zgodnie z prawem zarówno wyłączyć rękojmię w całości, jak i ją skrócić, i to nawet poniżej 1 roku. Taki sprzedawca może również rękojmię ograniczyć w inny sposób, np. wyłączając uprawnienie kupującego do żądania wymiany samochodu na wolny od wad albo ograniczając rękojmię tylko do określonych podzespołów pojazdu, np. do silnika ale już bez układu przeniesienia napędu (zwłaszcza bez kompletnego sprzęgła lub skrzyni biegów).
Jak wyłączyć rękojmię w sprzedaży prywatnej?
Każde wyłączenie i ograniczenie rękojmi musi być dokonane wyraźnie, za obopólną zgoda stron. Nie można tego dokonać jednostronnie, to jest bez zgody kupującego, np. poprzez adnotację sprzedającego dopisaną już po zawarciu umowy, pod podpisami stron. Najpewniejszym sposobem jest więc wpisanie do umowy sprzedaży samochodu używanego punktu o brzmieniu „Rękojmia za wady fizyczne zostaje niniejszym wyłączona/nie ma zastosowania.” W takim wypadku sprzedający koniecznie musi dopilnować, aby podpis kupującego na umowie został złożony w sposób nie budzący wątpliwości co do tego, że kupujący miał świadomość uzgodnionego wyłączenia rękojmi.