Od czego zależy wysokość administracyjnej kary pieniężnej?

Administracyjne kary pieniężne w okresie pandemii COVID-19

Za sprawą pandemii COVID-19 administracyjne kary pieniężne stały się jednym z najpopularniejszych tematów debaty publicznej. Dla tych, którzy nie przestrzegają rządowych obostrzeń, przewidziano bowiem surowe sankcje. Przeważnie tłumaczy się to koniecznością wymuszenia przestrzegania nakazów i zakazów, które mają na celu walkę z koronawirusem. Niektórzy zwracają jednak uwagę, że kary mogą mieć także inny cel – zapewnienie dodatkowych dochodów budżetowi państwa. Podejrzenie to wynika z faktu, że administracyjne kary pieniężne mogą być nieproporcjonalnie wysokie. W szczególności w oczy rzuca się różnica pomiędzy potencjalną odpowiedzialnością administracyjną a wykroczeniową za ten sam czyn. Prosty przykład: ktoś, kto narusza obowiązek poddania się kwarantannie, może za takie wykroczenie zostać ukarany przez sąd grzywną do 5.000 złotych. Gdyby za takie samo zachowanie administracyjną karę pieniężną chciał nałożyć sanepid, to mogłaby ona wynieść aż 30.000 zł.

Co brane jest pod uwagę przy wymierzaniu administracyjnej kary pieniężnej?

Podstawę do nałożenia administracyjnej kary pieniężnej w powyższej przykładowej sytuacji stanowi przepis o następującym brzmieniu:

W razie stwierdzenia naruszenia obowiązku hospitalizacji, kwarantanny lub izolacji w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem lub zwalczaniem COVID-19, nałożonego przez właściwy organ lub wynikającego z przepisów prawa, państwowy powiatowy inspektor sanitarny nakłada na osobę naruszającą taki obowiązek, w drodze decyzji, administracyjną karę pieniężną w kwocie do 30 000 zł.

Z pewnością dostrzegasz, że przytoczony przepis określa górną granicę kary pieniężnej, ale nie wyjaśnia, od czego zależy wysokość sankcji w konkretnym przypadku. Czy oznacza to, że sanepid może działać według całkowicie swobodnego uznania? Tak na szczęście nie jest. Kryteria wymiaru kary są określone w ustawie, która przy wymierzaniu administracyjnej kary pieniężnej nakazuje organowi brać pod uwagę:

1. wagę i okoliczności naruszenia prawa, w szczególności potrzebę ochrony życia lub zdrowia, ochrony mienia w znacznych rozmiarach lub ochrony ważnego interesu publicznego lub wyjątkowo ważnego interesu strony oraz czas trwania tego naruszenia;
2. częstotliwość niedopełniania w przeszłości obowiązku albo naruszania zakazu tego samego rodzaju co niedopełnienie obowiązku albo naruszenie zakazu, w następstwie którego ma być nałożona kara;
3. uprzednie ukaranie za to samo zachowanie za przestępstwo, przestępstwo skarbowe, wykroczenie lub wykroczenie skarbowe;
4. stopień przyczynienia się strony, na którą jest nakładana administracyjna kara pieniężna, do powstania naruszenia prawa;
5. działania podjęte przez stronę dobrowolnie w celu uniknięcia skutków naruszenia prawa;
6. wysokość korzyści, którą strona osiągnęła, lub straty, której uniknęła;
7. w przypadku osoby fizycznej – warunki osobiste strony, na którą administracyjna kara pieniężna jest nakładana.

Wymiar kary administracyjnej w praktyce

Powyższa lista jest dość złożona i mogłaby być przedmiotem poważnego opracowania naukowego. W tym miejscu nie będę wdawał się jednak w szczegóły. Postaram się jedynie pokrótce zilustrować, co w praktyce może wpłynąć na wymiar kary. Wróćmy do naszego przykładu z nieprzestrzeganiem kwarantanny i rozpatrzmy kilka ewentualności:

1. osoba poddana kwarantannie, która udaje się w zatłoczone miejsca, może liczyć na wyższą karę niż ta, która w środku nocy wychodzi na spacer po lesie;
2. surowszą sankcję otrzyma ten, kto narusza warunki kwarantanny po raz trzeci, niż ten, kto czyni to po raz pierwszy;
3. łagodniej ukarany zostanie ten, kto łamie kwarantannę, bo odosobnienie negatywnie wpływa na jego zdrowie, niż ten, kto robi to w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.

Prawda, że to zgodne ze zdrowym rozsądkiem? W praktyce niestety jednak zdarza się, że organ nie przestrzega tych reguł, jak należy. Wówczas warto odwołać się od kary nałożonej przez sanepid.

Pewnie ciekawi Cię jeszcze, co oznaczają „warunki osobiste” osoby, na którą nakładana jest administracyjna kara pieniężna. Pod tym sformułowaniem kryją się takie rzeczy, jak warunki materialne (majątek bądź dochody i możliwości ich uzyskiwania) oraz mieszkalne i socjalne. W zakresie tego pojęcia mieści się też zatrudnienie, stan zdrowia (schorzenia, niepełnosprawność), czy sytuacja rodzinna i związane z nią obowiązki.

Odsetki od administracyjnej kary pieniężnej

Choć wysokość administracyjnej kary pieniężnej określona jest zawsze w decyzji o jej wymierzeniu, to niekiedy konieczne może okazać się zapłacenie kwoty wyższej. Dzieje się tak wtedy, gdy kara nie zostanie zapłacona w terminie. Od zaległej administracyjnej kary pieniężnej nalicza się bowiem odsetki za zwłokę. Odsetki te naliczane są co do zasady w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych. Przepisy szczególne mogą jednak w konkretnych sytuacjach stanowić inaczej, np. wyłączyć obowiązek zapłaty odsetek albo zmodyfikować ich stawkę.

Ulgi w wykonaniu administracyjnej kary pieniężnej

Administracyjna kara pieniężna, która została nałożona na stronę, nie zawsze musi zostać wykonana w całości. Przepisy przewidują bowiem możliwość udzielenia ulgi w wykonaniu administracyjnej kary pieniężnej. Do katalogu ulg zalicza się:

1. odroczenie terminu wykonania administracyjnej kary pieniężnej lub rozłożenie jej na raty;
2. odroczenie terminu wykonania zaległej administracyjnej kary pieniężnej lub rozłożenie jej na raty;
3. umorzenie administracyjnej kary pieniężnej w całości lub części;
4. umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub części.

Ulga może zostać udzielona przez organ administracji publicznej, który nałożył administracyjną karę pieniężną. Trzeba przy tym pamiętać, że warunkiem koniecznym udzielenia ulgi jest złożenie stosownego wniosku przez stronę. Organ nie może udzielić ulgi z własnej inicjatywy – trzeba się o to postarać 🙂 Co istotne, ustawa przewiduje jeszcze jeden warunek. Przyznanie ulgi może mianowicie nastąpić „w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem publicznym lub ważnym interesem strony”. Sformułowanie to – choć niezbyt precyzyjne – jest bez wątpienia celowe. Nie dałoby się przecież z góry dla wszystkich sytuacji określić okoliczności, które uzasadniają odroczenie wykonania kary lub jej umorzenie. Dla strony oznacza to jednak dodatkowy wysiłek. Do sporządzania wniosku o udzielenie ulgi trzeba przystąpić z najwyższą starannością, aby przekonać organ, że w konkretnej sprawie interes publiczny lub interes strony jest naprawdę ważny i uzasadnia zastosowanie ulgi.